Open source – co to jest? Definicja

Open source, czyli otwarte oprogramowanie, to model licencjonowania i rozwoju oprogramowania, który charakteryzuje się publicznym dostępem do kodu źródłowego danego programu. Kod źródłowy to surowy kod, który programiści piszą w językach programowania, takich jak C++, Python czy Java, aby aplikacje działały zgodnie z zamierzeniem. W tradycyjnych modelach oprogramowania, takich jak oprogramowanie własnościowe (ang. proprietary software), kod źródłowy jest zamknięty i chroniony przed dostępem zewnętrznych użytkowników, co oznacza, że tylko developerzy firmy, która stworzyła dany program, mogą go modyfikować i rozwijać.

W modelu open source kod jest dostępny publicznie, co oznacza, że każdy, kto ma umiejętności programistyczne, może przeglądać kod, proponować poprawki, zgłaszać błędy, a nawet tworzyć nowe funkcjonalności. Nie oznacza to jednak, że każdy może dowolnie modyfikować oprogramowanie i dystrybuować je bez ograniczeń. Tu właśnie wchodzą w grę licencje open source, które precyzyjnie regulują, co użytkownik może zrobić z otwartym kodem.

Licencja open source

Licencje open source są kluczowym elementem tego modelu, ponieważ określają prawa i obowiązki związane z korzystaniem z oprogramowania. Są to prawne dokumenty, które regulują, w jaki sposób oprogramowanie może być używane, modyfikowane i rozpowszechniane przez innych użytkowników. Istnieje wiele różnych typów licencji open source, które mogą się różnić w zależności od poziomu swobody, jaki oferują.

Najbardziej popularne licencje open source to:

GNU General Public License (GPL) – Jest to jedna z najbardziej rygorystycznych licencji open source. W ramach GPL użytkownicy mogą modyfikować oprogramowanie, ale muszą udostępnić swoje zmiany w ramach tej samej licencji. Oznacza to, że wszelkie zmodyfikowane wersje muszą również być udostępniane jako open source. Ten model jest często nazywany „licencją copyleft”, ponieważ wymaga, aby każda zmodyfikowana wersja oprogramowania była również otwarta.
MIT License – Jedna z najbardziej liberalnych licencji open source. Daje użytkownikom pełną swobodę w modyfikacji i dystrybucji oprogramowania, zarówno w postaci oryginalnej, jak i zmodyfikowanej, nawet w ramach oprogramowania własnościowego. Jedynym wymogiem jest, aby w każdym rozpowszechnianym programie znajdowała się kopia oryginalnej licencji MIT.
Apache License – Licencja Apache oferuje więcej swobody niż GPL, ale wymaga, aby wszelkie zmiany lub ulepszenia w kodzie były udokumentowane. Umożliwia to włączenie kodu open source do zamkniętego oprogramowania, jednak użytkownik musi wyraźnie poinformować, które fragmenty kodu pochodzą z projektu open source.
BSD License – Jest podobna do licencji MIT, ale jest nieco bardziej restrykcyjna w kontekście uznania autorstwa. Licencja BSD zezwala na niemal pełną dowolność w modyfikacji i dystrybucji, o ile twórca oryginalnego oprogramowania jest odpowiednio uznany.

Licencje open source zapewniają, że kod źródłowy pozostaje otwarty i dostępny, jednocześnie chroniąc interesy zarówno twórców, jak i użytkowników oprogramowania. Licencje te różnią się pod względem swobody, ale wszystkie mają wspólny cel: umożliwić rozwój i współpracę na otwartej platformie.

Open source – jakie ma zalety?

Oprogramowanie open source niesie ze sobą wiele korzyści, zarówno dla developerów, jak i użytkowników końcowych. Do najważniejszych zalet open source można wymienić:

Wolność i elastyczność

Jedną z głównych zalet open source jest wolność, jaką daje użytkownikom. Dzięki otwartemu dostępowi do kodu źródłowego każdy może dostosować oprogramowanie do swoich potrzeb, zmieniając lub dodając funkcje. W tradycyjnym modelu oprogramowania użytkownicy są zależni od dostawcy, który decyduje, co zostanie dodane lub zmienione w kolejnych aktualizacjach. W przypadku open source użytkownicy mają większą kontrolę nad tym, jak oprogramowanie działa i może być rozwijane.

Brak kosztów licencyjnych

Wiele projektów open source jest dostępnych za darmo, co jest ogromną zaletą dla firm, instytucji edukacyjnych i organizacji non-profit, które mogą korzystać z oprogramowania bez konieczności ponoszenia wysokich kosztów licencyjnych. To szczególnie ważne w przypadku dużych przedsiębiorstw, które muszą licencjonować setki lub tysiące użytkowników.

Bezpieczeństwo

Chociaż oprogramowanie open source bywa krytykowane za potencjalne luki w bezpieczeństwie, otwarty dostęp do kodu ma również swoje korzyści w kontekście bezpieczeństwa. Ponieważ kod źródłowy jest publiczny, wielu programistów i ekspertów ds. bezpieczeństwa może go przeglądać i analizować pod kątem błędów oraz potencjalnych luk. Gdy tylko takie luki zostaną odkryte, można je szybko załatać, dzięki czemu oprogramowanie open source bywa często bezpieczniejsze niż zamknięte oprogramowanie, w którym błędy mogą pozostać niezauważone przez długi czas.

Współpraca i innowacja

Oprogramowanie open source często jest rozwijane przez społeczność programistów na całym świecie. Taki model sprzyja współpracy, co z kolei przyspiesza rozwój oprogramowania i wprowadzenie innowacji. Każdy, kto chce, może zgłaszać poprawki, dodawać nowe funkcjonalności lub uczestniczyć w rozwiązywaniu problemów. To sprawia, że projekty open source są często bardziej innowacyjne niż ich zamknięte odpowiedniki, ponieważ są rozwijane przez różnorodne, globalne społeczności.

Brak uzależnienia od jednego dostawcy (vendor lock-in)

W przypadku zamkniętego oprogramowania użytkownicy często stają się uzależnieni od jednego dostawcy, ponieważ tylko on ma dostęp do kodu źródłowego i może dokonywać zmian lub dostarczać wsparcia technicznego. W modelu open source użytkownicy mają dostęp do pełnego kodu i mogą współpracować z dowolnym programistą, który ma odpowiednie umiejętności. Dzięki temu mogą swobodnie wybrać, kto będzie wspierał ich oprogramowanie, i nie są uzależnieni od jednej firmy.

Przejrzystość

Kod źródłowy open source jest publicznie dostępny, co oznacza, że każdy może sprawdzić, jak działa dany program, czy nie zawiera złośliwego kodu lub innych niepożądanych funkcji. W zamkniętym oprogramowaniu użytkownicy muszą ufać dostawcy, że nie ma w nim niebezpiecznych luk lub szkodliwych funkcji, co może być ryzykowne.

Społeczność i wsparcie

Wiele projektów open source ma aktywne i zaangażowane społeczności, które oferują wsparcie w postaci forów, dokumentacji, tutoriali czy bezpośredniej pomocy technicznej. Chociaż nie ma tradycyjnego wsparcia klienta, jakie oferują dostawcy komercyjnego oprogramowania, wsparcie społecznościowe często jest wystarczające, a nawet bardziej efektywne dzięki dużej liczbie zaangażowanych osób.